БИГ-БЭГ
Контейнерга жойлаштириладиган қуруқ ва қуйма юклар учун мўлжалланган юк идиши. Қуруқ ва қуйма юкларни контейнерларда манзилга етказиб бериш учун ишлатилади.
3 ТИРНОҚЛИ ЮКЛАШ МАШИНАСИ
Горизонтал холатда жойлашган 3 тирноқли бу машина 2 тоннагача бўлган юкларни жойдан жойга ташиш ва контейнерларга юкларни ортиш вазифасини бажаради.
РЕСПУБЛИКА ХУДУДИДА ЮК ТАШИШ
Биринчи пунктдан охиргисигача бўлган йўналишда (тегишли хужжат кўрсатилганидек) мамлакат ичидаги юк ташиш.
ПОЕЗДЛАР ХАРАКАТИ ЖАДВАЛИ
Бунадай жадвал юк ташиш жараёнини ўз вақтида бажаришда, темир йўлнинг барча йўналишларини бирлаштирган ҳолда, уларнинг иш жараёнини такомиллаштиришда катта ахамиятга эга. Жадвални тузиш ва уни назорат қилиш компьютерлар ёрдамида амалга оширилади.
ЮКЛАШ БИРЛИГИ
Контейнер, ечиб олинадиган кузов, юк қутиси ва юк қўйиладиган жой – булар хаммаси юк бирлиги ҳисобланади.
ЮК ЖЎНАТИШ
Юк ташиш шартнома асосида бажарилади. Темир йўл транспортида қуйидаги юк ташиш турлари мавжуд: вагон орқали, майда, контейнерли, котрейлер орқали, цўналишли ва гурухли.
ЮК ЮБОРУВЧИ
Шартномада кўрсатилган юк эгаси, ёки юк эгасининг номидан жисомний ёки юридик шахс бўлиши мумкин.
ЮК ҚАБУЛ ҚИЛУВЧИ
Юк қабул қилиш ваколатига эга бўлган жисмоний ёки юридик шахс.
ДФЭ
Транспорт оқимларини миқдорини ўлчаш бирлиги. Йигирма футга тенг бўлиб, ҳар бир 40 футли стандарт контейнерлари – 2 ДФЭ га тенг.
ДФЭ (20 ФУТ ТЕНГЛИГИГА ЭГА)
Транспорт оқимларини миқдорини сифатли ўлчаш бирлиги. Йигирма футга тенг бўлиб, ҳар бир 40 футли стандарт контейнерлари – 2 ДФЭ га тенг.
ЙЎЛ ХУЖЖАТЛАРИ
Юк ортиш, ёки уни тушириш вақти , юборилган ва қабулган қилинган санани белгилайдиган, юк юборувчи, юк ташувчи ва юк қабул қилувчининг орасидаги хужжат.
ЯГОНА КОТЕЙНЕР ВА ТРАНСПОРТ ТИЗИМИ
Бундай тизим қатор мамлакатларда қабул қилинган. Бундай тизим юк биринчи манзилдан охиригача бир нечта транспортда яхлитлик ва хавфсизлик кафолати билан етказиб берилишини англатади.
ТЕМИР ЙЎЛ БЕКАТИ
Поздларнинг тўхташ жойи.
ТЕМИР ЙЎЛ УЯСИ
Одатда темир йул уяси деганда юк ва йўловчи поездлари йирик тўхташ нуқтаси ҳисобланади.
ЮК ОРТИШ МАЙДОНИ
Терминалнинг платформага юк ортадиган ёки юк тушурадиган майдони
ТЕРМОС-КОНТЕЙНЕР
Девор, пол, эшик ва томига изоляция ишлови берилган контейнер. Бундай контейнерларда хароратни назорат қилган ҳолда, тез айнийдиган озиқ-ғовқатларни ташиш имкониятини беради.
КОНТЕЙНЕР ПОЕЗДИ (БЛОК-ПОЕЗД)
Бундай поезд бир пунктда ортилган бўлиб, охирги манзилгача ўзгармас ва бўлинмас ҳолда етиб боради.
КОНТЕЙНЕРЛАШТИРИШ
Контейнерлардан юк ташиш, юк элтиб бериш ва уларни сақлаш учун фойдаланиш.
ҚУРУҚ ВА ҚУЙМА ЮКЛАР УЧУН КОНТЕЙНЕР
Айнан қуруқ ва қуйма юкларни ташиш учун мўлжалланган контейнер
КРАН
Гидроэлекстростанцияларда, кема қуриш соҳасида, фирик юкларни ортиш ва тушуришда, саноат қурилмарини ўрнатиш учун фойдалиниладиган мослама
ИНТЕРМОДАЛ ТАРЗДА ЮК ТАШИШ
Бир неча транспорт ёрдамида юк юборувчидан, охирги манзил ва юк қабул қилувчига топшириш.
ИМПОРТ ТАШИШ
Тегишли хужжатда кўрсатилган контейнер юк ташиш жараёни
КОНТЕЙНЕР ТЕРМИНАЛИ
Бундай терминал контейнерларни қабул қилиш ва уларни сақлаш майдонига эга. Одатда контейнер терминалида бир неча бундай майдон мавжуд. Темир йўл контейнер терминали кириш темир йўли жойлаштирилган бўлиб контейнерларни темир йўл платформасидан контейнерларни тушуриш, ёки уларни юклаш вазифасини бажаради.
КОНТЕЙНЕР АЛМАШИНУВИ
Котейнер жўнатилмасидан олдинги ва у етиб келганидан сўнги бўладиган жараён
ФАҚАТ КОНТЕЙНЕРГА ОРТИШ МУМКИН БЎЛГАН ЮКЛАР
Фақат контейнерга ортиш мумкин бўлган юклар ёки котейнер энг оптимал ташиш воситаси контейнер бўлган юклар
ТОМИ ОЧИҚ КОНТЕЙНЕР (OPEN TOP)
Оғир ва йирик юкларни ортиш учун мўлжалланган томи очиқ контейнер.
КОНТРЕЙЛЕР ЁРДАМИДА ЮК ТАШИШ
Бундай юк ташиш жараёни автронаспорт ва темир йўл транспорти ёрдамида амалга оширилади. Яъни юк ташиш галма-гал холатда икки хил транспорт билан фойдаланилиши назарда тутилади.
ТЕМИР ЙЎЛ ИШЛАРИНИНГ АСОСИЙ КЎРСАТКИЧЛАРИ
Платформанинг кзрсаткичлари билан контейнер кўрсаткичларини солиштириш
ДФЭ
Транспорт оқимларини миқдорини ўлчаш бирлиги. Йигирма футга тенг бўлиб, ҳар бир 40 футли стандарт контейнерлари – 2 ДФЭ га тенг.
ХАВФЛИ ЮК
Нотўғри муомала қилинган холатда зарар етувчи ва бундай холатда инсон саломатлигига зарар етказучи юклар. Бундай юклар алоҳида талабларга риоя қилган ҳолда олиб ўтилади.
ХАЛҚАРО САВДО ТЕРМИНЛАРИ (ИНКОТЕРМС)
Халқаро савдо муомаласида фойдаланиладиган, хокимият ва бошқарув органлари томонидан қабул қилинган терминлар.
Маркировка
Юк контейнерларини бир биридан ажратиш учун фойдланиладиган алоҳида ёзув, расм ва белгилар. Контейнрдарнинг тартибини, уларнинг хисобини ва ташиш жарайнидаги хавфсизлик чораларини белгилаб беради.
ЛОГИСТИКА МАРКАЗИ
Юк ташиш жараёни билан шуғулланувчи компания ва корхоналарнинг худудий маркази (транспорт воситачилари, операторлар ва божхона органлари). Бундан ташқари улар мижозлар учун юк ташишга оид барча хизматларни кўрсатадилар (юкларни сақлаш, техник хизмат кўрсатиш, контейнерларни таъмирлаш).
ЛОГИСТИКА
Юк ташиш қатор жараёнларни ташкил этиш, уларни назорат қилиш деган маънони англатади. Логистика ўз ичига керакли хом-ашъёни корхоналарга етказиб бериш, молиявия манбаларни бошқариш, омборлар, тарқатувчи марказлар, қайта ишлаш ва истеъмол жойларига етказиб беришни олади.
Ло-ло
Котейнерларни вертикал тарзда юклаш ускунаси ёрдамида юкларни ортиш ва уларни тушириш
ЧИЗИҚЛИ КЕМА
Белгиланган портларга рейсларни амалга оширувчи кема. Бундай кемада хар қандай манзилга етказиб бериладиган контейнерлар ортилади
КЎПТОННАЛИ КОНТЕЙНЕР
Халқаро стандартларига мос равишда фойдаланиладиган, интермодал юк ташиш учун мўлжалланган контейнерлар
ОПЕРАТОР
Шахсий вагон ва контейнерларига эга бўлган, ва уларни шартнома асосида шу вагон ва контейнерларни юк ташиш жараёнида қатнашувчи, юридик шахс ёки якка тартибдаги тадбиркорлар.
“КЎЛДАН ҚЎЛГА” ЮК ТАШИШ
Комплекс равишдаги логистика хизмат кўрсатиш. Яъни: юк, жўнатувчининг омборидан, юк қабул қилувчининг омборига тўғридан тўғри етказиб берилади. Бунинг ичига: темир йўл орқали юк ташиш, автотрнаспорт ёрдамида элтиб бериш, юкни терминалда амалга ошириш, зарурият бўлса, божхонада расмийлаштириш ва ИНКОТЕРМС асосида тўловни амалга ошириш.
ЮКНИНГ ЖОЙИНИ ЎЗГАРТИРИШ
Юкни бир транспорт воситасидан иккичисига юклаш жараёни
ЮКНИ ОЛИБ ЎТУВЧИ
Юкни жўнтувчидан қабул қилувчи, уни темир йўл транспорт воситаси орқали етказиб берувчи, юкни биринчи пунктад охирги манзилга етказиб берувчи шахс.
КОНТЕЙНЕР ҚУЛФИ
Транспорт воситасига контейнерларни жойлаштириш жараёнида зарур бўлган қулф
ЮК КАТНОВЧИ ВАГОНЛАР
Юк ва йўловчи ташишга мўлжалланган темир йўл вагонлари
ЯРИМ ВАГОН
Руда ва ломларни ташиш учун мўлжалланган, тепаси очиқ ёки ёпиқ вагонлар
БЎШ ВАГОНЛАРНИ ОЛИБ ЎТИШ
Платформада буш контейнеларни олиб ўтиш, контейнерлар билан тула бўлмаган юк ташиш вагонлари
ПОРТАЛ КРАНИ
Юкларни автотранспортдан темир йўлга рельс ёки резинали шина ёрдамида ўтказиш воситаси.
МОСЛАШТИРИШ (ИНФРАСТРУКТУРА ХИЗМАТИ)
Бўш вагон ёки контейнерларни юк ортиш майдонига кўчириш.
Ричстакер
Жуда катта кучга эга бўлган 45 тоннагача бўлган юкни жойдан жойга кўчира оладиган. Бир нечта қатор бўлиб турган котейнерларни юклаб уларнинг жойини алмаштириш учун мўлжалланган.
Ро-ро
Авторанспорт ва вагонларни кемага горизонтал равишда ортиш ёки уни тушириш.
СТК (ЎРТА ТОННАЛИ КОНТЕЙНЕР)
Оғирлиги 5 тоннадан ортиқ бўлмаган юкларни ташиш учун мўлжалланган собиқ Совет иттифоқи худудида фойдаланиладиган эски махаллий стандартларга жавоб берадиган контейнер.
ТЎЛИҚ ТЎЛОВИ
Юк ташиш жараёнидаги комплекс равишдаги транспорт ва логистик хизматлари учун ягона нарх.
ВАГОНЛАРНИ АЖРАТИШ ВА ҚЎШИШ БЕКАТЛАРИ
Темир йўл бекатининг вагонларни поездга қўшиш ёки уларни ечиб олиш, поездни бир неча қисмга бўлинадиган қисми.
ТУРЛИ ҲИЛ ЮКЛИ ПОЕЗД
Хар хил манзилга етказиб бериладиган турли ҳил юклар ортилган поезд.
ЮКЛАРНИ САРАЛАШ МАРКАЗИ
Маълум бир худудга етиб келган юкларни саралаш маркази. Контейнерли юк ташиш жараёнида эса – поездга контейнерларни бир фатор қилиб шакллантириш.
Спредер
Контейнерни юклаш жараёнида фитингларни унинг бурчакларига улайдиган юклаш мосламасигадаги механизм.
ЕТКАЗИБ БЕРИШ ВАҚТИ
Юк ташувчи юкни вақтида етказиб бериш масъулиятини ўз зиммасига олади. Бу вақтнинг ичига юкни ортиш, уни жўнатиш, бошқа шунга оид операцияларни бажариш, хужжатларни расмийлаштириш ва юкни етказиб бериш киради. Юкни етказиб бериш вақти кечикса, юу ташувчи юкнинг эгасига жарима тўлайди. Фавқулотда вазият рўй берганда эса юк ташувчига жарима тўлашдан озод этилади.
ТЕРМОС КОНТЕЙНЕРИ
20 ёки 40 футли термоизоляция қилинган, иситувчи ёки совитувчи мосламага эга бўлмаган контейнер.
Терминал
Контейнерларни ортиш ёки тушириш учун мослнган жой. Терминални асосан “контейнер майдони” ёки “контейнер терминали” деб аташади.
ТАНК - КОНТЕЙНЕРИ (ЦИСТЕРНАЛИ КОНТЕЙНЕР
ISO 1496-3 жахон стандартларига жавоб берувчи битта ёки бир нечта цистерна ва каркасдан иборат бўлган контейнер
ТАЙМ – ЧАРТЕР
Денгизда юк ташиш хизмати. Маълум бир вақт тўловни амалга оширган ҳолда денгиз кемасини ижарага олиш, фрахт деб номланади. Кеманинг эгаси, капитан ва экипаж орқали кемани бошқаришга хақли, лекин ижара вақтида фрехт тўлаётган шахс кемаданистаганидек фойдаланиш хуқуқига эга.
АВТОЮКЛАШ ВОСИТАСИ
Контейнерларни горизонтал равишда жойдан жойга ўтказиш учун мўлжалланган юклаш автомашинаси.
Стивидор
Денгиз кемаларига юкларни ортиш ёки уларни тушуриш билан шуғулланадиган жисмоний ёки юридик шахс. Денгиз кемасининг эгаси ёки фрах тўловчи орқали ишга олинади.
СТАНДАРТ ВАГОН
Ягона ўлчов бирлиги, стандарт вагонларининг узунлиги 14 метрга тенг.
СТАНДАРТ ПОЕЗД
1 дона локомотив ва 71 дона стандарт вагонларга эга бўлган поезд.
ПОРТ
Бу термин фақат француз ва инглиз тилларида мавжуд бўлиб, фақат денгиз порти билан боғлиқ деган маънони билдиради. Одатда бундай порт деганда, контейнерларни жунатиш бекати ёки контейнер терминали дейилади.
ТРАНЗИТ
Бир неча мамлакатлар худудидан ўтказиладиган юкнинг номи.
БУРЧАКЛИ ФИТИНГ
Контейнер конструкциясининг юк ортиш воситаларига улайдиган асосий мосламаларидан бири. Асосан улар контейнернинг пастги ёки юқоридаги бурчакларида жойлашган.
ФИТИНГ ПЛАТФОРМАСИ
4та ДФЭ ни олиб ўтиш учун мўлжалланган фитинг платформаси.
КОНТЕЙНЕРЛАШТИРИШ НИСБАТИ
Для определенного типа товаров означает объем грузов, перевезенных в контейнерах, в виде процента от общего объема таких перевозимых товаров; для региона или вида транспорта (например, по железной дороге) означает отношение тоннажа грузов, фактически перевозимых в контейнерах, к общему тоннажу грузов, которые потенциально могут перевозиться в контейнерах (контейнеропригодные грузы)
ФИДЕР ЮК ТАШИШ
Контейнерларни гурухлаштириш учун мўлжалланган яқин масофада жойлашган иккита ёки ундан кўпроқ портлар.
ФИДЕР КЕМАСИ
Чуқур бўлмаган жойларда мослаштирилган кичкина кема. Контейнерларни йиўиб олиш учун фойдаланилади.
ФИТИНГ
Фитинг - контейнерларни бир бири билан боғлаш, уларни юк ташиш воситасига махкамлаш мосламаси. Контейнер конструкциясининг юк ортиш воситаларига улайдиган асосий мосламаларидан бири. Асосан улар контейнернинг пастги ёки юқоридаги бурчакларида жойлашган.
ФИТИНГ ПЛАТФОРМАСИ
Контейнерларни ташиш учун мослаштирилган махсус поезд.
ШТАБЕЛЛАШТИРИШ
Контейнерларни ташиш ёки сақлаш жараёнида бир бирининг устига жойлаштириш.
ШТАБЕЛЕР
Махсус механизмга эга, Штабеллаштириш учун мослаштирилган ва контейнерларни жойлаштирадиган автоускуна.
ФРАХТ
Денгиз кемасини ижараг олиш вақтида ижара хаққини тўлаш хақи.
ФЛЕКСИТАНК
Эгилувчан полимер 24 000 литр хажмга эга суюқ юкларни олиб ўтиш учун мослаштирилган 20 футли контейнер.
ЭКСПЕДИТОР
Транспорт-экспедиция хизматларининг (юк ташиш, шартномаларни тузиш, юкларни ташиш ва етказиб бериш ва хоказо) бажарилишини ташкил қилувчи ёки уларни бажарувчи шахс.
ЭКПОСРТ ТРАНПОРТИРОВКАСИ
Тегишли хужжатда кўрсатилгандек экспорт билан боғлиқ бўлган контейнерли юк ташиш.
Контейнер
Юкларни турли хил юк транспортда олиб ўтиш мўллажанган мослама. Кўп маротаба фойдаланишга мўлажалланган, штабеляцияга мосланган мустахкам воситаси хисобланади. Унинг турлари: ўртатоннали (3-5 тонна) эски стандартларга мос, МДҲ мамлакатларига юкларни етказиб бериш учун фойдаланиладиган контейнерлар. Кўптоннали, халқаро ISO (20- ва 40-футли) стандартига мос Россия ва халқаро юк ташишларда фойдаланиладиган контейнерлар.